Ijtimoiy odoblar

Insonlarni yaratgan xoliqi Alloh taolo uni asta-sekin tarbiya ham qilib bordi. Barcha avlodlarga Islomni din qilib bergan bo‘lsa ham, har zamon va makonga o‘ziga xos shariat berdi. Ilk payg‘ambar Odam Atoga berilgan shariat o‘sha davrdagi sodda hayotga mos va o‘sha zamon voqe’ligini hisobga olgan sodda shariat edi. Keyingi davrlarda ham Alloh taolo xuddi shu qoida asosida har zamonning, makonning va jamiyatning o‘ziga xos holatlarini e’tiborga olgan holda shariatlar yuborib turdi. Tabiiyki, keyin kelgan shariat oldingisidan mukammalroq bo‘lar edi. Avvalgi payg‘ambarlar o‘z qavmlarigagina yuborilardi. Ularning payg‘ambarliklari, shariatlari ma’lum muddatga, ma’lum makonga va ma’lum jamiyat yoki qavmga xos edi. Shu tariqa ko‘plab payg‘ambarlar, shariatlar yuborildi. Nihoyat, insoniyat ayni kamolga yetgan paytida Alloh taolo payg‘ambarlarning oxirgisi Muhammad alayhissalomga samoviy kitoblarining so‘nggisi Qur’oni karimni nozil qildi va u orqali jamiki insoniyat uchun har zamon va har makonga salohiyatli Islom shariatini joriy etdi. Bu esa insoniyat uchun ulug‘ sharaf edi. Ana shu oxirgi shariatning mukammal ta’limi va tatbiqi yigirma uch yil davom etdi. Makkai mukarrama yaqinidagi Hiro g‘orida boshlangan bu olamshumul ta’lim Madinai munavvara va uning atroflarida davom etdi, vidolashuv haji chog‘ida – ushbu biz o‘rganayotgan oyatning nozil qilinishi bilan mukammal bo‘ldi. Va nihoyat, olamlarning Robbi O‘zining mo‘min-musulmon bandalariga «Bugungi kunda sizga diningizni mukammal qilib berdim», deb xitob qildi. Ushbu xitob Islom dini inson hayotining barcha sohalarini qamrab oluvchi shomil nizom ekanini ko‘rsatadi. Din e’tiqod masalalarini ham, shu bilan birga, odob-axloq, muomala, ma’naviyatlar, ta’lim-tarbiya, ijtimoiy masalalar, ibodatlar, halol-harom va boshqa muammolarni ham o‘z ichiga oladi. Mazkur ishlarda shariat hukmiga amal qilganlar Allohning amriga itoat etgan bo‘lishadi. Kim Islom shariatini o‘z hayotiga dastur qilib olsa, ilohiy dasturni, barkamol dasturni qo‘llayotgan bo‘ladi. Uning aqiydasi komil, ma’naviy hayoti barkamol bo‘ladi. Ta’lim-tarbiyasi, odob-axloqi, ijtimoiy hayoti, turli aloqalari kamoliga yetgan bo‘ladi. Ikki dunyodagi baxt-saodati to‘kis bo‘ladi. Borliqni yaratgan Qodiru Zuljalol shu borliqning xalifasi etib insonni ham yaratgan. U O‘zi yaratgan borliqda O‘zi yaratgan odam qanday dasturga amal qilib yashasa, ikki dunyo saodatiga erishishini ham O‘zi yaxshi biladi. Azaliy va chegarasiz ilmi ila bandalari uchun rioya qilinishi lozim bo‘lgan odoblarni ham joriy qilgan. Biz ushbu kitobimizda mazkur odoblarning bir yo‘nalishi bo‘lmish ijtimoiy odoblar haqida so‘z yuritmoqchimiz.